Cái bếp lò

(Toquoc)- Ai mà không có chuỗi ngày tuổi thơ, đi học về, bụng đói, lùi vài củ khoai trong tro bếp? Ai mà không có chuỗi ngày tuổi thơ, sáng sớm mùa đông, trước lúc đi học đã ngồi hơ bàn tay bên ánh lửa cháy liu riu? Hình ảnh này đã đi vào thơ của Bằng Việt:

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Người Bắc bộ gọi là “hỏa lò”. Người Nam bộ còn gọi là cái “cà ràng” và nó thân thuộc đến độ đi vào ca dao huê tình, nghe bông lơn mà da diết:

Bếp cà ràng cào than dúm lửa

Nhắn chị Hai mày hé cửa anh chun

Đôi khi chỉ cần ba cục gạch, xếp theo thế chân kiềng người ta cũng có một bếp lò. Trong thời hiện đại này, hầu như các nhà ở thị thành không mấy ai còn dùng đến cái bếp “quê mùa” này nữa. Nó đã mất dần theo năm tháng. Trước hết là sự xuất hiện của cái “lò xô” được sử dụng bằng dầu hôi, vừa sạch sẽ, vừa tiện lợi, có thể điều chỉnh ngọn lửa theo ý muốn, đỡ gây hỏa hoạn. Bây giờ, lại là bếp gas tiện dụng hơn nhiều, không sợ khói bám trần nhà ốp gạch trắng muốt...

Cái bếp lò gắn liền với tâm thức dân gian nghe ra ngồ ngộ:

Thế gian một vợ một chồng

Nào như Vua bếp hai ông một bà

Cái bếp lò theo năm tháng mất đi. Điều này cũng hợp lý thôi. Ta không tiếc một bếp lò mất đi trong nhịp sống hiện đại, mà dù có tiếc cũng không được. Dòng chảy của đời sống cuốn trôi những gì không còn phù hợp, đặng tiếp cận với những gì phù hợp hơn, tiện ích hơn. Vẫn biết thế. Nhưng tôi không khỏi bùi ngùi khi nghĩ đến một giá trị tinh thần gắn liền với cái bếp lò cũng nhạt dần...

Cái bếp lò không chỉ là cái bếp lò, nó còn là nơi “ngự trị” của ông Táo - người ghi chép mọi chuyện tốt, xấu trong một gia đình để cuối năm cưỡi con cá chép bay về trời báo cáo với thiên triều. Cái bếp lò ấy “linh thiêng” lắm chứ, trong suy nghĩ của dân gian đó là nơi ngự trị của vua bếp với các tên gọi cực kỳ hấp dẫn như Thần bếp, ông Táo, Táo công, Táo quân... Sự ra đời của cái bếp lò còn gắn liền với sự tích biểu hiện cho sự chung thủy, sắt son của tình chồng nghĩa vợ.

Cái bếp từ ngàn năm nay đã trở thành hình ảnh nhắc nhở các thành viên trong gia đình một điều hướng thiện nào đó. Hằng ngày ta ăn ở sao coi cho đặng, cho phải đạo. Làm sao ta có thể quên được ngày 23 Tết hằng năm “đưa ông Táo về trời”. Nay mai nó sẽ mất đi, liệu cái bếp gas có đủ sức gắn liền với “huyền thoại” tuyệt vời như cái bếp lò ngày xưa không?